ئۇيغۇر ئەدەبىياتى

ئابدۇخالىق ئۇيغۇر شېئىرلىرى

ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﺷﯧﺌﯩﺮﯨﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﺷﮭﯘﺭ ﯞﻩﻛﯩﻠﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﻯ، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺩﯦﻤﯘﻛﯩﺮﺍﺗﯩﻚ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺗﺎﻗﻠﯩﻖ ﯞﻩﻛﯩﻠﻰ، ﺋﯩﻨﻘﯩﻼﺑﯩﻲ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭۋەﺭ ﺷﺎئېر، ﺋﺎﺯﺍﺩﻟﯩﻖ، ﺗﻪﯕﻠﯩﻚ، ﺩﯨﻤﯘﻛﯩﺮﺍﺗﯩﻴﻪ ﯞﻩ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﻣﻪﺭﯨﭙﻪﺗﻨﯩﯔ ﻳﺎﻟﻘﯘﻧﻠﯘﻕ ﻛﯜﻳﭽﯩﺴﻰ ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻯ 1901-ﻳﯩﻠﻰ 2- ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 9-ﻛﯜﻧﻰ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﻳﯧﯖﻰ ﺷﻪﮬﯩﺮﯨﺪﻩ ﺳﻮﺩﯨﮕﻪﺭ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﺎﺗﺎ-ﺑﻮﯞﯨﻠﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭗ ﻣﻪﺭﯨﭙﻪﺗﭽﻰ،…

غوجىمۇھەممەد مۇھەممەد

1971- يىلى 9- ئاينىڭ 27- كۈنى گۇما ناھىيەسىنىڭ قوشتاغ يېزىسىدا تۇغۇلغان. 1988- يىلى قوشتاغ يېزىسىدا تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرگەن. 1990- يىلىدىن 2002- يىلغىچە خوتەن پاختا توقۇمىچىلىق فابرىكىسىدا ئىشچى بولۇپ ئىشلىگەن. 2004- يىلدىن باشلاپ ھازىرغىچە خوتەن ۋىلايەتلىك يولۇچىلار توشۇش باش بېكىتىدە…

ﻳﯘﻟﺘﯘزلار ﻳﺎﻟﺘﯩﺮﯨﻐﺎﻧﺪا …

يالقۇن روزى    ﻳﯧﻘﯩﻨﻘﻰ ﻳﯩﻠلاردﯨﻦ ﺑﯘﻳﺎن ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﺑﻮﻛﺴﭽﯩﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰ ﮬﻪﻣﻤﻪ ﻛﯩﺸﻰ ﻛﯚز ﺗﯩﻜﯩﺪﯨﻐﺎن ﭼﯧﻤﭙﯩﻴﻮﻧﻠﯘق ﺳﯘﭘﯩﺴﯩﻐﺎ ﭘﺎت – ﭘﺎت ﭼﯩﻘﯩﭗ ﺗﯘرﯨﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺪى. ﮬﻪر ﻗﯧﺘﯩﻢ ﺋﯘلار ﻏﺎﻟﯩﺒلارلا ﻗﻪدەم ﻗﻮﻳﺎلاﻳﺪﯨﻐﺎن ﺳﯘﭘﯩﺪا ﺗﯘرۇپ ﺑﻮﻳﻨﯩﻐﺎ ﻣﯧﺪال ﺋﯧﺴﯩﭗ، ﻗﻮﻟﻠﯩﺮﯨﺪا ﮔﯜﻟﻠﻪرﻧﻰ ﭘﯘلاﯕﻠﯩﺘﯩﭗ ﺗﺎﻣﺎﺷﯩﺒﯩﻨلارﻏﺎ ﺋﯧﮭﺘﯩﺮام ﺑﯩﻠﺪۈرﮔﻪﻧﺪە، ﺋﯚﻳﻠﯩﺮﯨﺪە ﺗﯧﻠﯧﯟﯨﺰورﻏﺎ ﺗﻪﻗﻪززاﻟﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن…

گۇللەر ئاۋازىدىكى شائېرنىڭ مەڭگۇ تىشى

شائېر ئوسمانجان ساۋۇتنىڭ «گۇللەر سوزلەيدۇ »توپلىمىغا باھا ئابدۇرېشىت سۇلايمان گۇل توغىرسىدىكى لىرىكىلىق بايانلاردا ئۇيغۇر شېئىريىتىدىكى ئۇستازلارنىڭ باسقان ئىزلىرى ۋۇجۇدىمىزغا «گۇل ئەنئەنىسى »توغۇرلۇق چۇشۇنۇش ،تەپەككۇر قىلىش ئىمكانىيىتى چوڭ شېئىريەت دۇردانىلىرىنى تەقدىم ئەتتى ،ئۇيغۇر شېئىريىتىنىڭ قايتىدىن گۇللىنىش،راۋاجلىنىش دەۋرىنى ياراتقان مەۋلانە ئەبەيدۇللا لۇتىفى…

«ئۇيغۇرلارنىڭ شىئېريەت تارىخى»دىن بايانلار

(ئۇيغۇر يىڭى شىئېريىتى ھەققىدە قىسقىچە تەھلىل ) ئەنئەنىمىزدىكى –شېئىريەت ھۇجەيرىلىرى ئابدۇرېشىت سۇلايمان شېئىريەت- سۇزۇك روھى پائىلىيىتىمىزنىڭ ھەركەتچان ھۇجەيرىسىگە ئايلانغاندا، تەننىڭ گۇزەللىك تەرىپىدىن قامال قىلىنىش جەرياننى تاماملىغان تەپەككۇر، بوشلۇق بىلەن بىر گەۋدىگە ئايلىنىدۇ .بۇ بىر مىدىسسېنالىق يۇزلىنىش .دۇنيا –ئىلىم پەن جەۋھەرلىرىدىكى…

شېئىريەت مەسىلىلىرى

ئەخمەتجان ئوسمان يېقىنقى يىللاردىن بۇيان ،ئۇيغۇر شېئىرىيىتىدە ئۆزگىچە سەزگۈرلۈك مەيدانغا كەلدى .ھازىر،ئەدەبىي تەنقىدچىلەر ۋە كىتابخانلار ئارىسىدا «ئەنئەنۋى شېئىرلار ».«گۇڭگا شېئىرلار »دېگەن ئىككى ئاتالغۇ كۆپ تەكرارلىنىپ ،ئۇيغۇر شېئىرىيىتى ئۆزلىگىدىن ئىككى چوڭ لاگېرغا بىلىنمەكتە .بەزىلەر يېڭى سەزگۈرلۈكىنى ئۇيغۇر شېئىرى ئەنئەنىسىگە تۈپتىن خىلاپ…

ئامېرىكىدا نېمىشقا قەھرىمان شائىرلار يوق؟

روخاننا بلۇمى(ئامېرىكىلىق) ئامېرىكىلىقلارنىڭ ئارىسىدا ھازىر ئەڭ داڭلىق ئارتىسلار، ئەڭ قەدىرلىنىدىغان ناخشىچىلار، ئەڭ تونۇلغان تەنھەرىكەتچىلەر، ئەڭ ياخشى كۆرۈلىدىغان يازغۇچىلار كىم دەپ تەكشۈرۈپ باقسا، جاۋاب تېپىش تەس ئەمەس. پىكىرلەر ھەر خىل ، بىرلىككە كەلگەن پىكىر يوق بولسىمۇ، ئەمما ھەر بىر ئامېرىكىلىق بۇ…

راستىنلا «شەرقشۇناسلىقنىڭ سەنىمىگە دەسسەش» مۇ؟

ئەلى غوجاخۇن «تارىم ژۇرنىلى»نىڭ 2012-يىللىق1-سانىدا ئېلان قىلىنغان يالقۇن روزى ئاپتورلىقىدىكى «شەرقشۇناسلىقنىڭ سەنىمىگە دەسسەش» دېگەن ماقالىنى ئوقۇپ، (قىسقارتىپ «ماقالە»دەپ ئېلىنىدۇ)بۇ ھەقتىكى تونۇش- چۈشەنچىلىرىمنى ئوتتۇرىغا قويۇپ باققۇم كەلدى. «ماقالە»دە ئاپتور ئاۋۋال شەرقشۇناسلار ۋە شەرقشۇناسلىق ئىلمىنىڭ يامان «تەسىرى»ۋە «زەھىرى» ھەققىدە مۇلاھىزە يۈرگۈزىدۇ. ئاندىن…

شائىر ۋە ئۇنىڭ شېئرىيەت دۇنياسى

ئەمەتجان قۇربان (ئۇرغۇ) ئالەمدىكى بارلىق جانلىق ۋە جانىسىز مەۋجۇداتلار ، كىشلەر ئېڭىدا ئۇزۇندىن بۇيان ئەكس ئېتىلىپ كىلىۋاتقان خيالى چىنلىققا ئىگە . سوبكىتىپ ھىسي ئۇقۇملار شېئرىيەت ئىلىمىدە ئۆزىنىڭ ئەكسى ئەتتۈرۈلۈش قىممىتى ۋە رولى ( كۈچ قۇدرىتى ) باردىسەك ھەرگىز خاتالاشقان بولمايمىز…

ھەقىقەت – شائېرنىڭ ئىتىقاتى

شائىر مۇھەممەتئىمىن توختىنىياز (سۈزۈك) نىڭ ھاياتى ۋە ئەدەبىي ئىجادىيىتى توغرىسىدا ئومەر ئوسمان (ﻳﻪﻛﻪﻥ ﺗﯩﻠﯩﯟﯨﺰﯨﻴﻪ ﺋﯩﺴﺘﺎﻧﺴﯩﺪىن) «شائىر» دىگەن بۇ نام قەدىمدىن بۇيانۋەتەن ۋە مىللەت ئۈچۈن سۆيۈنۈش ۋە ئىپتىخاربولۇپ كەلگەن. ھەقىقەتەن «شائىر » دىگەن بۇ مۇقەددەس نامنى ئاڭلىغىنىمىزدا ، قېمىكىئېغىرلىقنى كۆتۈرۈشكە قادىر…

مەھمۇد دەرۋىش بىلەن شىئېرىيەت ھەققىدە سوھبەت

مەھمود دەرۋىش ئۆزگىچە ئۇسلۇب، ئۆزگىچە خۇسۇسىيەت ياراتقان ئەرەب دۇنياسىدىكى بىردىنبىر ئاتاقلىق شائىر، ئۇ 1942- يىلى فەلەستىننىڭ شەرقى شىمالىغا جايلاشقان « ئوككا » دېگەن شەھىرىدە تۇغۇلغان. ئۇ ئەرەبچە، ئىنگىلىزچە، ئىبرانىيچە، روسچە قاتارلىق تىللارنى ياخشى بىلىدۇ. ئۇ ئىسرائىلىيە ھۈكۈمىتىگە قارشى پىكىر- ھەركەتتە…

ئابدۇللا تالىپنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى

ئابدۇللا تالىپ (1924-2005) كەلپىن ناھىيەسىدە تۇغۇلغان. 1943-يىلىدىن 1946-يىلىغىچە ئاقسۇ دارىلمۇئەللىمىندە ئوقۇغان. 1950-يىللىرى بېيجىڭ پېداگوگىكا ئىنستىتۇتىدا ئىككى يىل بىلىم ئاشۇرغان ۋە 1956-يىلى مەركىزىي مائارىپ ئىنستىتۇتىنى پۈتكۈزگەن. ئۇ ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ، باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇتقۇچىسى، ئاقسۇ دارىلمۇئەللىمىننىڭ ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىسى ۋە مۇدىرى، شىنجاڭ مائارىپ نەشرىياتى…