ئۇيغۇر مەدەنىيىتى

رەشىت رەھمەت ئەراتى ۋە ئۇيغۇرلار

ماقالە ئاپتورى: يۈسۈپجان ياسىن ( تەرجىمە ئەسەر) رەشىد رەھمەتى ئارات قازان تاتارلىرىدىن يېتىشىپ چىققان دۇنياۋى نوپۇزغا ئىگە مەشھۇر تۈركولوگ. ئۇ 1900- يىلى قازان شەھىرىنىڭ غەربىي شىمالىدىكى كونا ئۈجۈمدە تۇغۇلغان. 1906-1910-يىللاردا باشلانغۇچ تەربىيىسىنى ئالغان. 1913- يىلى قىزىليار شەھىرىدە ئوتتۇرا مەكتەپنى، 1918-…

ئۇيغۇرلارنىڭ ئىشلەپچىقىرىش قائىدە – يوسۇنلىرى

ئابدۇلئەزىز ئىسمائىل قومۇلى ئۇيغۇرلارنىڭ مىللىي ئىشلەپچىقىرىش قائىدە – يوسۇنلىرى مەزمۇن جەھەتتىن ئۇيغۇرلارنىڭ غەيرى ماددىي مەدەنىيەت مىراسلىرى قاتارىغا كىرىدۇ . « غەيرى ماددىي مەدەنىيەت مىراسلىرىنىڭ دائىرىسى ناھايىتى كەڭ بولۇپ ، ئادەتتە مىللەتلەر تىلى ، ئورۇنداش سەنئىتى ، تۇرمۇش ئادەتلىرى ، خەلق…

ئىدىقۇتتا كالېندارچىلىق

ئىسمائىل تۆمۈرى كالېندارچىلىق ئىنسانىيەت مەدەنىيەت تارىخىدىكى زور ئىلگىرىلەش. ئىنسانلار تەبىئەت ۋە جەمئىيەت قانۇنىيەتلىرى ھەققىدە خېلى مول چۈشەنچىلەرنى ھاسىل قىلغاندىن كېيىن ھاياتنىڭ قەدىر – قىممىتىگە ئېتىبار بىلەن قاراشنىڭ مۇھىملىقىنى، ئىلگىرىكى ئىشلارنى كېيىنكىلەرگە ئۆرنەك ئۈچۈن قالدۇرۇشنىڭ زۆرۈرىيىتىنى تونۇپ يەتتى. كۈن، ئاي، پەسىللەرنىڭ…

«كورلا» نامى ھەققىدە مۇلاھىزە

غالىب بارات ئەرك مۇقەددىمە كورلا شەھىرى رايونىمىزدا تەرەققىياتى بىر قەدەر تېز بولغان ، تەڭرىتاغنىڭ جەنۇبىي ۋە شىمالىنىڭ ئالاقىسىدە مۇھىم ئورۇن تۇتىدىغان ۋە كېلىپ كېتەر كۆپ قەدىمىي شەھەر . ھەر بىر كېلىپ كېتەر زىيارەتچى شەكسىزكى بۇ قەدىمىي ئۇيغۇر يۇرتىنىڭ تەشۋىقاتچىسى ھېسابلىنىدۇ…

يىپەك يولىدىكى توققۇز ھېكمەت

ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەت ئىمىن 1 سۇمۇرۇغ مېنى جاۋاھىرلار غارىغا ئېلىپ كىردى. قولۇمغا <<جاھاننامە>> ئەينىكىنى ئالدىم. كۆزۈمگە قىزىل يۇلغۇنلۇق يولدا مەرۋايىتتەك تىزىلىپ كېتىۋاتقان تۆگە كارۋىنى كۆرۈلدى… <<جاھاننامە>> دىن 1980 – يىللارنىڭ ئەڭ ئاخىرقى بىر كېچىسى سەمەرقەندتىكى «ئۇلۇغبەگ رەسەتخانىسى» تەسۋىرلەنگەن ئالبومىنى قولۇمدا تۇتۇپ،…

ئۇنتۇپ قالمايلى – مائارىپ بىزنىڭ بارلىقىمىز

بىز ئۈچۈن نۆۋەتتىكى ھەممىدىن زۆرۈر نەرسە نىمە؟ بۇ سۇئالغا ئىقتىسات، ئىجتىمائى ئەخلاقنىڭ ياخشىلىنىشى دەپ جاۋاپ بېرىشىڭىز مۇمكىن. بىراق، بۇنىڭ توغرا جاۋابى شۇكى – بىز ئۈچۈن ھەممىدىن زۆرۈر نەرسە مائارىپ. بۇ بىز ئۈچۈنلا ئەمەس، توغرا يۆلىنىشلىك تەرەققىياتنى ئىزدەيدىغان بارلىق خەلقلەر ئۈچۈن…

« قۇتادغۇ بىلىك » تىكى ئائىلە تەربىيىسىگە ئائىت بايانلار ھەققىدە

ئاپتور: ئابدۇقەييۇم مىجىت قاراخانىيلار دەۋرىدىكى ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ مەشھۇر نامايەندىسى بولغان تالانتلىق ئالىم، مۇتەپەككۇر، ئەدىب يۈسۈپ خاس ھاجىپ 1019-يىلى بالاساغۇندا تۇغۇلغان. ياش مەزگىللىرىدە قەشقەرگە كەلگەن ھەمدە كېيىنكى ئۆمرىنى قەشقەردە ئۆتكۈزگەن. ئەدىب ئۆزىنىڭ « قۇتادغۇ بىلىك » ناملىق بەدىئىي قامۇسىنى ھىجىرىيە 462-…

«قۇتادغۇ بىلىك» ۋە «مىڭزى»نىڭ سىياسى تەشەببۇس سېلىشتۇرمىسى

ئاپتور: ئابدۇقەييۇم مىجىت قاراخانىيلار دەۋرىدىكى ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ مەشھۇر نامايەندىسى بولغان تالانتلىق ئالىم، مۇتەپەككۇر، ئەدىب يۈسۈپ خاس ھاجىپ 1019-يىلى بالاساغۇندا تۇغۇلغان. ياش مەزگىللىرىدە قەشقەرگە كەلگەن ھەمدە كېيىنكى ئۆمرىنى قەشقەردە ئۆتكۈزگەن. ئەدىب ئۆزىنىڭ « قۇتادغۇ بىلىك » ناملىق بەدىئىي قامۇسىنى ھىجىرىيە 462-…

ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ قىسقىچە تارىخى

ئەھمەد سۇلايمان قۇتلۇق ئاپتورنىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالى: ئەھمەد سۇلايمان قۇتلۇق 1963- يىلى 12- ئايدا باي ناھىيىسىدە زىيالىي ئائىلىسىدە تۇغۇلغان. 1981- يىلى شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى تارىخ فاكولتېتىنىڭ تارىخشۇناسلىق كەسپىگە قوبۇل قىلىنغان. 1986- يىلى ئوقۇشنى تاماملاپ، ئۆز فاكولتېتىدا ئوقۇتقۇچى بولۇپ قالغان. 1988- يىلى 9-…

ئۇيغۇر مىللىي روھىنىڭ ئاساسلىرى

يۈسۈپجان ياسىن مىللىي روھ ياكى ئۇنىڭ ئەمەلىي ھاياتتىكى ئىپادىسى بولغان مىللەتپەرۋەرلىك ياكى مىللەتچىلىك بىر كىشىنىڭ ئۆزمىللىتىگە شۇ مىللەتنىڭ تارىخىنى ھەم تارىختا ياراتقان ماددىي ۋە مەنىۋىي جەھەتتىكى قىممەت ئۆلچەملىرىنى ھىمايە قىلغان ھالدا، ھۆرمەت، ئىشەنچ، ساداقەت، مەسئۇلىيەت، نازارەت ۋە پىداكارلىق تۇيغۇسى بىلەن…

ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇرۇش قىلىش ئۇسۇلى

ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرىدە ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇرۇش قىلىش ئۇسۇلى ئۇيغۇرلارنىڭ ھەربىي قورال – ياراق، مەشق ۋە ھەربىي تەشكىلىي تۈزۈمى ھۇن ۋە تۈركلەرنىڭكىگە ئاساسەن ئوخشاش ئىدى. ئۇيغۇرلار ئۇرۇش قىلىش ئۇسۇلى جەھەتتە ئۇلارنىڭ بەزى ئارتۇقچىلىقلىرىنى قوبۇل قىلغان ئاساستا، ئۆزىگە خاس بولغان بەزى ئۇرۇش…

مەركىزى ئاسىيادا كونا تاش قورال دەۋرى ۋە ئىپتىدائىي پادىلىق تۇرمۇش

ئىنساننىڭ ئىجتىمائىي تۇرمۇشقا ئۆتىشىدىكى ئاساسىي نامايەندە ئىشلەپچىقىرىش قوراللىرىنىڭ مەيدانغا كېلشىدىن ئىبارەت. ئىنسانىيەتنىڭ تۇنجى ئىشلەپچىقىرىش قۇرالى- تاش سايماندىن ئىبارەت.