مەشھۇر شەخسلەر

قۇتبۇللا خوجام ۋە ئۇنىڭ مازىرى

مۇھەممەدئىمىن قۇربان تۇغلۇق چاقماق دەريا ۋادىسىنىڭ غەربىدە ، قىزىل دەرياسىدىن بۇ ۋادىغا سۇ كېلدىغان قەدىمى ھەم مەشھۇر ئۆستەڭ __ ئاۋات ئۆستىڭنىڭ جەنۇبى قىرغىقى ، قەشقەر_ ئۈرۈمچى تاشيۇلىنڭ غەرىب تەرپىدە <<قۇتبۇللا خوجام >> نامىدا ئاتىلىپ يىراق – يېقىنغا مەشھۇر بولغان بىر…

تىمۇرىيلار دەۋرىدىكى مەشھۇر تارىخچى خاندەمىر

يۈسۈپجان ياسىن 15-ئەسىردە تىمۇرنىڭ ئەۋلادلىرى تەرىپىدىن يارىتىلغان ئىجتىمائىي ۋە مەدەنىي مۇھىت نەتىجىسىدە سەمەرقەند بىلەن ھېرات پەن ۋە مەدەنىيەتنىڭ مۇھىم مەركىزىگە ئايلانغان ئىدى. بۇ ئەسىرنىڭ ئالدىنقى يېرىمىدا سەمەرقەندتە تەبىئىي پەن ناھايىتى گۈللەنگەن، كېيىنكى يېرىمىدا بولسا ھېراتتا ئىجتىمائىي پەن ۋە سەنئەت بەكلا…

ئۇيغۇردىن پەخرلىنىش نىمىدىگەن سۈيۈملۈك

پەرھات مۇھەممەتئىمىن قانچىلىغان تارىخى مۇساپە ۋە تالايلىغان دەۋىر ئۆزگىرىشلىرى،ئەزەلدىن تەڭرى تېغىنىڭ جەنۇب -شىمالىنى مەركەز قىلىپ ياشاپ كىلىۋاتقان ، ئىشچان ،ناھايتى ساددا ۋە تىرىشچان ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مىڭ يىللاپ تارىخى ئۆزگىرىشىلىرىنى ئۆزىگە مۇجەسسەملەپ، نۇرغۇنلىغان ئىجتىمائى ئۆزگىرىش ۋە تالايلىغان دەۋىر بۇرلىشلىرىنى قولغا كەلتۈرىشىمىزگە…

زوردۇن سابىرنىڭ ھايات مۇساپىسى

مۇھەممەد ھوشۇر غۇلجا شەھرىنىڭ شەرقىي جەنۇبىغا 33 كىلىومېتىر كېلىدىغان ھەيۋەتلىك ئابرال تاغلىرىنىڭ ئېتىگىدە ھاۋاسى ساپ، سۈيى ئەلۋەك، يېرى مۇنبەت بىر كەنت بار. ئىلگىرى بۇ يەر غۇلجا ناھىيەسىنىڭ بايتوقاي يېزىسىغا قاراشلىق بولۇپ ساقى يۈزى، تۆۋەنكى ئون دىگەن ناملار بىلەنمۇ ئاتالغان. «مەدەنىيەت…

كۇماراجىۋا ۋە ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكى

ئۆمەرجان ھەسەن بوزقىر ﺋﻪﺟﺪادﻟﯩﺮﯨﻤﯩﺰدﯨﻦ ﻳﯧﺘﯩﺸﯩﭗ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺋﻪﻟلاﻣﯩﻠﻪرﮔﻪ ﮬﯚرﻣﻪت ﻧﻪزﯨﺮﯨﻤﯩﺰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﺎﻗﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﺎق، ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪە ﻳﺎﻟﻐﯘز ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮەر ﺗﯜرﯨﺪﯨلا ﺗﺎﻛﺎﻣﯘﻟﻠﯘﻗﻘﺎ ﻳﯧﺘﯩﺶ ﺑﯩﻠﻪﻧلا ﻛﯘﭘﺎﻳﯩﻠﻪﻧﻤﻪي، ﺷﯘ دەۋر ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺗﯜرﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻤﯘ ﻳﯧﺘﯜﻛﻠﯜك دەرﯨﺠﯩﺴﯩﮕﻪ ﻳﻪﺗﻜﻪن ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر، ﺋﺎﻟﯩﻢ، ﺋﻪدﯨﺒﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻧﯘرﻏﯘن ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﺎﻳﻘﺎﻳﻤﯩﺰ. ﺷﯘلار ﻗﺎﺗﺎرﯨﺪا…

ئىپارخان ۋە ئىپارخان مەقبەرىسى

ئۆمەرجان ھەسەن بوزقىر رﯨﯟاﻳﻪت ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺸﯩﭽﻪ، ﺋﯩﭙﺎرﺧﺎن لاﺗﺎﭘﻪﺗﻠﯩﻚ ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻗﯩﺰى ﺑﻮﻟﯘپ، دادﯨﺴﻰ ۋە ﻗﯧﺮﯨﻨﺪاﺷﻠﯩﺮى ﺟﻪﯕﺪە ﺧﯩﺰﻣﻪت ﻛﯚرﺳﻪﺗﻜﻪﻧﻠﯩﻜﺘﯩﻦ ﺧﺎن ﺋﯚزى ﺗﺎﻟلاپ ﺋﯘﻧﻰ ﺋﻮردﯨﻐﺎ ﺋﻪﻛﯩﺮﮔﻪن. ﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﻳﯜﻛﺴﻪك ﮬﯚرﻣﯩﺘﯩﮕﻪ ﺳﺎزاۋەر ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﺒﻰ ﮬﺎﻣﺎن ﺋﯚزى ﺗﯘﻏﯘﻟﯘپ ﺋﯚﺳﻜﻪن ﻗﻪﺷﻘﻪرﮔﻪ ﺗﻪﻟﭙﯜﻧﮕﻪن. ﻳﯘرﺗﯩﻨﻰ زارﯨﻘﯩﭗ ﺳﯧﻐﯩﻨﻐﺎن؛…

ئەلىشىر نەۋائىي ۋە ئۇنىڭ تەسىرى

م. فۇئاد كۆپرۈلۈ تۈركچىدىن يۈسۈپجان ياسىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان بۇ ماقالىنى بۈيۈك شائىر ۋە مۇتەپەككۇر ئەلىشىر نەۋائىي تۇغۇلغانلىقىنىڭ 570 يىللىقىغا بېغىشلايمەن فۇئاد كۆپرۈلۈ 20- ئەسىردە تۈركىيەنىڭ سوتسيال پەنلەر ساھەسىدە يىتىشكەن ئەڭ بۈيۈك ئالىمى. 1890- يىلى ئىستانبۇلدا تۇغۇلغان كۆپرۈلۈنىڭ نەسەبى ئوسمانلى ئىمپېرىيىسىنىڭ سۇلتانى…

نەسىردىن ئەپەندى كىم ؟

نەسرىدىن ئەپەندىنىڭ تارىخىي شەخس ياكى خەلق ئەدەبىياتىدىكى غايىۋى ئوبراز ئىكەنلىكى توغرىسدا خەلقئارادىكى نوپۇزلۇق تەتقىقاتچىلار ئارىسدا ئوخشاشمىغان قاراشلار بولغان، ھەتتا نەسرىدىن ئەپەندى لەتىپىلىرى تارقالغان رايونلاردىكى خەلقلەر ئۇنى ئۆز يۇرتىدا ياشىغان دانىشمەن دەپ قاراپ كەلگەن. XIX ئەسىرنىڭ 80 – يىللىرىدا تۈركىيىلىك ئالىم…

يۈسۈپ خاس ھاجىپ ھەيكىلى، قىرغىزىستاندا

ﻗﯩﺮﻏﯩﺰﺳﺘﺎﻥ ﮬﻮﻛﯘﻣﯩﺘﻰ ﻳﯘﺳﯘﭖ ﺧﺎﺱ ﮬﺎﺟﯩﭙﻘﺎ ﮬﻪﻳﻜﻪﻝ ﺋﻮﺭﻧﺎﺗﻤﺎﻗﭽﻰ ﺑﻮﻟﯘﯞﺍﺗﯩﺪﯗ. ﺑﯘ ﮬﻪﻗﺘﻪ ﻗﯩﺮﻏﯩﺰﺳﺘﺎﻥ ﺩﻭﻟﻪﺗﻠﯩﻚ ﻛﺎﺑﺎﺭﺋﺎﮔﯩﻨﺘﻠﯩﻘﻰ 7-ﺋﺎﭘﺮﯨﻞ ﻛﯘﻧﻰ ﺧﻪﯞﻩﺭ ﺗﺎﺭﻗﺎﺗﻘﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﻣﻪﺯﻛﯘﺭ ﺧﻪﯞﻩﺭﺩﻩ << Bishkek sheherlik bash qurlush idarisining xadimi Zamire Kangeldiyevaning bildurishiche; meshhur Qirghiz maaripchisi Jusup Balasaghinigha heykel ornutulmaqchi . Bu heykel…

نەۋائىي ۋە چاغاتاي تۈركچىسى

ئە. جافەرئوغلۇ(تۈركىيە) تۈركچىدىن يۈسۈپجان ياسىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان بۇ ماقالىنى بۈيۈك شائىر ئەلىشىر نەۋائىي تۇغۇلغانلىقىنىڭ 570 يىللىقىغا بېغىشلايمىز. ئەھمەد جافەرئوغلۇ 20- ئەسىردە ئەزەرىلەردىن يىتىشىپ چىققان دۇنياغا مەشھۇر تۈركولوگ ۋە تۈركىيەدىكى ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقاتىنىڭ ئەڭ مۇھىم ۋەكىللىرىدىن بىرى. جافەرئوغلۇ 1899- يىلى 4- ئاينىڭ 17-…

ئوتتۇرا ئاسىيالىق تۇنجى ماتېماتىك– ئابدۇلھەمىد ئىبن تۈرك

يۈسۈپجان ياسىن (مەنبەسى : <<شىنجاڭ ياشلىرى>> 2010 يىل 5-سان) 8- ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىدا قۇرۇلغان ئابباسىيلار خەلىپىلىكى دەۋرىدە ئەرەب مىللىتى پارسلار، تۈركلەر(تۈركىيلەر)، ھىندىلار ۋە گېرىكلارنىڭ مەدەنىيىتى بىلەن كەڭ دائىرىدە ئۇچرىشىشقا باشلىدى. بولۇپمۇ بۇ دەۋردە بۇ مىللەتلەرنىڭ مەدەنىيىتىگە مەنسۇپ مۇھىم ئەسەرلەر ئەرەب تىلىغا…

لۇتپۇللا مۇتەللىپ قوللانغان ئىسىم ۋە تەخەللۇسلار

مۇھەممەتجان توختى (ئاقسۇ كەلپىن ناھىيە يۈرچى يېزا،يۈرچى ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇتقۇچىسى ) ئوتيۈرەك شائىر ،ئىنقىلابىي جەڭچى ، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قەھرىمان ئوغلانى لۇتپۇللا مۇتەللىپ ئۆزىنىڭ قىسقىغىنا 23 يىللىق ھاياتىدا پەقەت تۇققۇز يىل ئەدەبىي ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللانغان بولسىمۇ ، ئاز بولمىغان قىممەتلىك ئەسەرلەرنى…